عشق نهان

[منتشر شده در آرتا آنلاین]

مشخصات کتاب

طاهره طاهره‌ی عزیزم: نامه‌های غلامحسین ساعدی به طاهره کوزه‌گرانی، تهران: نشر مشکی، چاپ پنجم، 1396.

غلامحسین ساعدی روانپزشک، نمایشنامه‌نویس، نویسنده و مردم‌نگار چهره‌‌های شناخته شده هستند ولی چهره دیگری هم از او وجود داشت که 24 سال پس از مرگش آشکار شد، وقتی که نامه‌های او به طاهره کوزه‌گرانی پیدا شد. نامه‌هایی که ساعدی از 18 سالگی می‌نوشته. در این کتاب 41 نامه از ساعدی به طاهره منتشر شده ولی احتمالا نامه‌های دیگری هم بوده که ساعدی نوشته و ارسال نکرده و یا به دست طاهره نرسیده و نشانی از آنها نیست.

ارزش این نامه‌ها بیش از جنبه ادبی آنها به ابعاد روانشناختی و توصیف‌های دقیقی است که عاشق تجربه می‌کند، به خصوص که این عشق نهان هم باشد. در تمام طول عمر 50 ساله‌ی ساعدی حتی نزدیک‌ترین دوستان و برادرش هم نمی‌دانستند که این نویسنده‌ی نامدار عاشق دختر همسایه‌ است. ساعدی در سال 1364 در فرانسه مرد، 24 سال پس از او وقتی طاهره در تبریز چشم از جهان بست؛ نامه‌های ساعدی از پستوی خانه‌ی‌ طاهره بیرون آمد.

در این نامه‌ها ساعدی روانپزشک مدام از ذهن آشفته، روح ملول و جسم خسته‌اش می‌گوید که ارمغان احساسش به طاهره است، عشقی نجیبانه که مثل تمام نمونه‌های تمام عیارش به وصال نمی‌انجامد و تا ابد یاد آن برای عاشق باقی می‌ماند. در این نامه‌ها ساعدی عاشق مثل تمام عشاق تصویری آرمانی و خیالی از دختری مغرور و بی‌اعتنا ساخته که در تمام لحظات زندگی همراه اوست و لحظه‌ای نمی‌تواند از فکر او رهایی یابد. هرقدر که ساعدی احساساتی، عاشق و وابسته‌ی طاهره است اما طاهره به نظر می‌رسد زنی مستقل، عقلانی، در پی تحصیلات و حسابگر است که هر قدر هم ساعدی التماس می‌کند اما او جز معدود دفعاتی پاسخی به نامه‌های او نمی‌دهد.

 

چگونه سلامت عاطفی داشته باشیم

مشخصات کتاب

چگونه سلامت عاطفی داشته باشیم، آلیور جیمز، ترجمه سما قرایی، نشر هنوز، چاپ سوم، 1396.

 

این کتاب از مجموعه‌ی «مدرسه زندگی» خلاف کتاب‌های قبلی خیلی به دلم ننشست. شاید بیشتر از همه بدین خاطر که خلاف کتاب‌های قبلی بعد اجتماعی و فلسفی‌اش کمتر بود و بیشتر با رویکردی روانشناختی نوشته شده بود. به خصوص که نویسنده بین رویکردهای روانشناختی هم معتقد به رویکردی است که دوران کودکی را شکل دهنده‌ی اصلی رفتار در دوران بزرگسالی می‌داند، به همین دلیل جای جای کتاب ارجاع به دوران کودکی است که به نظرم خیلی اغراق‌آمیز است و لزوما نمی‌توان تمام رفتار افراد در بزرگسالی را ریشه در شرایط دوران کودکیشان دانست.

علیرغم این ولی نکات مثبتی هم داشت:

1. هیچ انسانی تمام مدت و از تمام لحاظ سلامت عاطفی ندارد. بیشتر آدمیان فقط از برخی جهات سلامت عاطفی دارند و آن هم تازه گاهی اوقات؛ نه همیشه. افرادی که از لحاظ عاطفی به راستی سالم باشند خیلی نادرند.

2. سلامت عاطفی با سلامت روانی فرق دارد.

3. سلامت عاطفی را نباید با رضایت از زندگی یا رفاه و بهروزی یا حتی شادکامی اشتباه گرفت. شادکامی معمولا حالتی گذراست.

4. عناصر کلیدی سلامت عاطفی پنج دسته‌اند: بینش‌آفرینی، زندگی در زمان حال، روابط سیال و دوسویه، اصالت، بازیگوشی و سرزندگی.

مذمت کتاب در مدح عشق

مشخصات کتاب

در مدح عشق، گفتگوی آلن بدیو و نیکلاس ترونگ، ترجمه بابک داورپناه، امیرهوشنگ افتخاری‌راد، تهران: نشر چشمه، چاپ دوم، 1396.

 

معرفی کتاب‌های مزخرف هم به اندازه معرفی کتاب‌های خوب مفید است! مخصوصا اینکه وقتی کتابی به دلایلی مثل حجم اندک، قیمت پایین، طرح روی جلد جذاب، نویسنده نامدار و ناشر خوب فریبنده هم باشد. اغلب از خرید کتاب‌هایی که حاصل مصاحبه هستند اکراه دارم ولی این یک مورد را موقع خرید دقت نکردم و به خاطر اسم آلن بدیو و اعتبار نشر چشمه خریدم ولی الان که خواندمش بیش از پیش مطمئن شدم که نباید کتاب مصاحبه‌ای خرید و فقط باید متن تالیفی را کتاب دانست؛ مصاحبه فقط در حد همان انتشار در مجله و روزنامه مناسب است.

البته اگر می‌گویم این کتاب مزخرف است مطمئنا نظر شخصی من است که بعد از خواندن کتاب‌های متعدد درباره عشق دیگر متن مصاحبه‌ای برایم حرف جدیدی ندارد حتی اگر بدیو باشد. قبلا نیز همین جا نوشتم که کتاب دلایل عشق هری فرانکفورت هم مزخرف است و فریب تبلیغات و تمجیدهای رسانه‌ای را نخورید، حالا این هم دومین کتاب با موضوعی مشابه است که از نظر من در ردیف دلایل عشق قرار می‌گیرد.

از کتاب بدیو ترجمه دیگری با عنوان در ستایش عشق توسط انتشارت ققنوس منتشر شده که حواستان باشد همین کتاب است.

خودمردم‌نگاری هویت دانشگاهی

مشخصات کتاب

خودمردم‌نگاری هویت دانشگاهی: چگونه هویت انسان ایرانی به عنوان پژوهشگر یا انسان دانشگاهی شکل می‌گیرد؟، نعمت الله فاضلی، تهران: نشر تیسا، 1396.

شناختم از جامعه‌شناسان خوب ایرانی اغلب از وبلاگ‌هایشان شروع شد و اساسا یکی از شاخص‌هایم از یک جامعه‌شناس ایرانی خوب، وبلاگ‌نویس بودنش است. یکی از این خوبانی که ابتدا مجازی می‌شناختمش نعمت‌الله فاضلی بود و به تدریج که کتاب‌هایش هم منتشر شد از همان سبک نوشتار جذاب و متمایزش در کتاب‌هایش هم لذت بردم. اخلاقش هم مثل وبلاگش صمیمی و خودمانی است و همان‌گونه که با شور و شوق حرف می‌زند همان‌گونه هم می‌نویسد. بینش جامعه‌شناختی عجیبی دارد و بدیهی‌ترین و روزمره‌ترین موضوعات و پدیده‌های جامعه را به گونه‌ای می‌بیند و می‌نویسد که باید آن‌ها را کشف خود فاضلی دانست. از مهم‌ترین تمایزاتش با سایر جامعه‌شناسان/انسان‌شناسان ایرانی تاکیدش بر روش مردمنگاری است که به خوبی در تمام نوشته‌هایش ملموس است. در ایران اساتید دانشگاهی زیادی هستند که در خارج از کشور درس خوانده‌اند ولی هیچ کدام مثل فاضلی سفرنامه مفصل هفتصد صفحه‌ای با بینش جامعه‌شناختی و روش مردمنگارانه ننوشته‌اند. این کتاب جدید فاضلی هم از دیگر تمایزات و خلاقیت‌هایش است.

این کتاب زندگی‌نامه یا خاطرات فاضلی نیست، به قول خودش تجربه‌اش از فوت و فن‌های انسان دانشگاهی در ایران است. با وجودی که به خاطر خواندن وبلاگ و سایر کتاب‌های فاضلی اغلب مطالب این کتاب برایم آشنا بود ولی روشمند کردن و تجمیع تمام اشارات قبلی فاضلی به خودش در این کتاب آنرا خواندنی کرده است.

چگونه رنج بکشیم

مشخصات کتاب

چگونه رنج بکشیم، کریستوفر همیلتون، سما قرایی، تهران: نشر هنوز، چاپ دوم، 1396.

خواندن کتاب‌های انتخابی از نمایشگاه را با کتاب دیگری از مجموعه‌ی کتاب‌های «مدرسه‌ی زندگی» ادامه دادم. ویژگی این کتاب‌ها آن است که موضوعاتی به ظاهر شخصی و روانی را با رویکردی بیشتر فلسفی بررسی کرده‌اند و به همین دلیل روان‌تلقینی‌ها و تقلیل‌گرایی‌های رویکرد روانشناسی در آنها دیده نمی‌شود. فیلسوفان وقتی سراغ موضوعات روزمره می‌روند حرف‌هایشان فوق‌العاده جذاب است. برخی از نکات مفید این کتاب را با شما به اشتراک می‌گذارم:

1. آدمی در دورانی که دچار اندوه و مشکلاتی است تمایل و نیاز دارد از طریق گفتگو با دوستان و نزدیکانش تجربه‌ی خود را با آنها در میان بگذارد، این امر که می‌توان آنرا همان درددل دانست باعث شکل‌گیری گفتگوی همدلانه خواهد شد و به التیام آلام فرد اندوهگین کمک می‌کند ولی باید این نکته را هم در نظر داشت که بنیان رفاقت بر شادی و تجربیات خوش زندگی است و تداوم طولانی مدت این درددل‌ها حتی اگر با بهترین و همد‌ل‌ترین رفیق هم باشد پس از مدتی باعث آزردگی و در نهایت تزلزل بنیان رفاقت طرفین خواهد شد. به قول هانا آرنت در میان گذاشتن خوشی به یقین بر درددل کردن و بازگو کردن ناخوشی‌ها ارجحیت دارد. شادی است که حرف می‌آورد، نه غم. گفتگوی دو رفیق از این نظر از سایر گفتگوهای انسان‌ها متمایز است که سرشار از لذت و شادی است.

اگر فرد رنجور از غم و غصه‌هایش زیاد سخن بگوید تبدیل به آینه‌ی دق خواهد شد، لذا یکی از چیزهایی که به هنگام رنجوری به آن نیاز داریم خوشی و شادی رفاقت است و باید بکوشیم رفاقت‌مان را در خوشی حفظ کنیم؛ نه اینکه با تمرکز بر ناخوشی غصه بخوریم و این غصه‌ها را به دوستانمان هم منتقل کنیم. باید به یاد داشته باشیم که این شادمانی است که روح ما و دوستی‌مان را تغذیه می‌کند نه غم و ناراحتی. باید به رنج خندید.

نمایشگاه کتاب

انتخاب‌های امسالم از نمایشگاه کتاب از نظر موضوعی نسبت به سال‌های قبل تفاوت‌هایی داشت. تا پارسال کتاب‌هایی خارج از موضوع جامعه‌شناسی، علوم سیاسی و تاریخ کمتر می‌خواندم ولی از امسال علاوه بر اینکه رمان بیشتر می‌خوانم؛ سراغ موضوعات جدیدی رفته‌ام. دو کتاب دیگر هم بود که بلافاصله دوستان به امانت ستاندند تا از عکس یادگاری نمایشگاه محروم شوند.

امروز دکتر عباس کاظمی دوست داشتنی را هم بعد سال‌ها دوباره دیدم و کتاب دانشگاه از نردبان تا سایه‌بان‌اش را هم خریدم. این چهارمین کتابی خواهد بود که از ایشان خواهم خواند. هرچند بخش‌هایی از نسخه الکترونیکی ایده‌های خیابانی امین بزرگیان را هم چند سال پیش خوانده بودم ولی سبک نوشتاری و تحلیلی‌اش به گونه‌ای است که مجاب شدن برای خرید نسخه چاپی کتابش راحت است. شاید نظرم اشتباه باشد ولی فکر می‌کنم سبک نوشتاری (نه لزوما تحلیلی) عباس کاظمی و امین بزرگیان در مورد زندگی روزمره ایرانی شباهت‌های زیادی به هم دارد.

کتاب سفرنامه مبارکه شاهنشاهی مظفرالدین شاه را هم که نمی‌شد رفیق آیدین فرنگی باشی و نخری!

فلسفه پول زیمل را هم که چند سالی بود می‌شنیدم چند مترجم مختلف در دست ترجمه دارند بالاخره با ترجمه شهناز مسمی‌پرست منتشر شد. احتمالا ترجمه‌اش مثل تمام ترجمه‌های کتاب‌های کلاسیک با نقدهای تندی مواجه خواهد شد ولی در هر حال همت او ستودنی است و باید قدردانش بود.

ساختارهای اجتماعی اقتصاد بوردیو هم کتاب مهمی است که چون ناشری دولتی آنرا منتشر کرده گمنام مانده وگرنه به نظرم در بین چند کتابی که پارسال و امسال از بوردیو منتشر شده مهم‌تر است.

درس‌های فروید برای زندگی

لذتی که در کتابخوانی شبانه هست در خواب و حتی همخوابگی شبانه نیست. هرچند همین جمله در نگاه فرویدی به شدت معنی داره ولی بعد خوندن همچین کتابی جز با چنین ادبیاتی نمیشه نوشت. خیلی از بنیان های نظرات فروید امروزه پذیرش سابق رو نداره ولی همچنان میشه خوانش هایی از فروید ارائه داد که برای زندگی کارسازه. این سومین کتابی هست که از مجموعه کتابهای «مدرسه زندگی» خوندم و همگی هم جذاب و مفید به فایده.