[منتشر شده در ماهنامه زمانه]
از جمله نکات مغفول در تحلیل انقلاب اسلامی شعارهای طنزی است که توسط معترضان در راهپیماییها و تجمعات اعتراضی علیه رژیم پهلوی سر داده میشد. در جریان مبارزات انقلابی صدها شعار با مضامین طنز علیه رژیم خودکامهی پهلوی سر داده شد که هنوز تحلیل درخوری دربارهی آنها انجام نشده است. چرا در تظاهرات و اعتراضاتی که کاملا جدی است، جمعیت کثیری همصدا با هم شعارهای طنزآمیز را فریاد میزنند؟ آیا این جمعیت کثیر برای شوخی و تفریح به خیابان میآمدند یا طنز موجود در فریادهای آنها کارکرد دیگری دارد؟ به برخی از این شعارهای طنز دقت کنید:
آب سماور سر رفت، شاه کثیف در رفت.
آب قم شوره، چشم شاه کوره، ما تورو نمیخواییم، مگه زوره.
آش خاله جون سر رفته، ممد دماغ در رفته.
اتل متل توتوله، این شاه چقد فضوله.
اتل متل توتوله، نه سگ میخواییم نه توله.
اتل متل توتوله، یه شاه داریم کوتوله، نه شیر داره نه پستون، فردا میره قبرستون.
ازهاری بیچاره، بازم بگو نواره، نوار که پا نداره.
ازهاری بیچاره، گوسالهی چهارستاره، بازم بگو نواره.
انقلاب سفید گندش در اومد، رژیم پهلوی عمرش سر اومد.
ای شریف امامی، نه شریفی، نه امامی، تو یک کثافت تمامی.
ای شریف امامی، نه شریفی، نه امامی، بلکه پفیوز تمامی.
این شاه خائن عمرش سر اومد، کوروش بلند شو، گندش در اومد.
[منتشر شده در فصلنامه دربند شماره 2، دی ماه 1395]
حضور هزاران نفر در پاسارگاد برای گرامیداشت کوروش باعث شد برخی این تجمع را مسئلهای سیاسی و هویتی تلقی کنند و با نگاههای مختلفی در نقد و یا تائید آن سخن بگویند. برخی از روحانیون این اتفاق را محکوم کرده و خواستار مقابله حاکمیت با چنین اتفاقاتی شدند. ملیگرایان نیز آن را پاسخی به تجزیهطلبان قومی تفسیر کردند و آن را نشانهی وطنپرستی ایرانیان دانستند. نگاه رسمی هم طبق معمول این اتفاق را برنامهریزی شده توسط رسانههای خارجی و برخی وابستگان داخلی آنها دانست و بلافاصله تعدادی را هم بازداشت کرد. وجه مشترک تمامی این رویکردها این بود که امری غیرعادی و مسئلهای مهم رخ داده است که دارای پیامها و پیامدهای سیاسی و اجتماعی است. همهی این نگاهها علیرغم تفاوت در قضاوتشان نسبت به این امر در این جنبه اشتراک نظر داشتند که جمع شدن شهروندان در یک محیط مسئله و یا حتی معضلی سیاسی است، همهی این رویکردها گردهمایی 7 آبان را دارای پیامها و پیامدهای سیاسی و اجتماعی میدانند و فقط در خوب یا بد بودن آن اختلاف نظر دارند.
در این نوشتار فارغ از تمامی این نگاهها به دو سؤال میپردازیم:
1. آیا اساساً هرگونه تجمعی که بدون درخواست و حمایت حاکمیت رسمی برگزار شده را باید مسئله دانست؟
2. آیا کوروشی که در آبان 95 مردم سعی در بیدار کردنش داشتند همان کوروشِ آسوده بخواب سال 1350 بود؟
[منتشر شده در سایت جماران]
هر چند این روزها به دلیل تغییرات شتابان در حوزه اقتصاد و تجارت، بازار آن اهمیت و قدرت پیشین خود را از دست داده است و بنگاههای اقتصادی بسیاری را در کنار خود میبیند ولی همچنان دارای نقشی تاثیرگذار و پر نفوذ در جامعه ایران است، بازار نقشی غیرقابل انکار در مبارزات منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی داشت و حتی به گواه اسناد تاریخی میتوان گفت که جرقة نخستین انقلاب ایران، یعنی انقلاب مشروطیت نیز با اعتصاب بازاریان در پی به فلک بسته شدن دو نفر از تجار تهران به بهانه گران شدن قند زده شد. بازار از مهمترین نیروهای اجتماعی جامعه است که نقش مهمی در تحولات سیاسی ایران داشته است