روشنفکری دینی و جامعه شناسی دین
سمینار دین و مدرنیته امسال با محوریت موضوع آسیب شناسی روشنفکری دینی برگزار شد، مخالفان و منتقدان روشنفکری دینی به نقد این جریان پرداختند، به گفته ی دبیر سمینار محمدرضا جلایی پور کسی از روشنفکران غیردینی دعوت برگزارکنندگان را برای حضور در این سمینار نپذیرفت، در نتیجه اکثر سخنرانان خود همان روشنفکران دینی بودند که بنا بود نقد و آسیب شناسی شوند و یا کسانی بودند که به این جریان تعلق خاطر دارند... هرچند همان ها هم از کاستی ها و آسیب های روشنفکری دینی گقتند ولی بنظرم بهتر بود بیشتر شنونده این سمینار بودند تا سخنرانانش. با وجود این نکات مورد اشاره ی دو جامعه شناس سمینار سارا شریعتی و حمیدرضا جلایی پور بنظرم مهم ترین و اصلی ترین صحبت های سمینار بود. سارا شریعتی از منظر جامعه شناسی دین و با بهره گیری از نظریه "تمایز باورهای اختیاری و اجباری دورکیم" به عملکرد روشنفکران دینی پرداخت و گفت روشنفکران دینی بعد از انقلاب در باورهای اختیاری و فردی تحول ایجاد کردند ولی در تعلقات و دین اجباری و اجتماعی تاثیرگذار نبودند و مهم ترین چالش آنرا در مواجهه با فرهنگ و مسایل متن مردم دانست. و جلایی پور هم بصورت آشکارتری بازهم از منظر جامعه شناسی دین از غفلت روشنفکری دینی از ابعاد جمعی و اجتماعی دینداری در دهه ی اخیر سخن گفت و معتقد بود که روشنفکران دینی بیشتر به دین حقیقی پرداخته اند و نسبت به دین مردم که دینی هویتی است بی تفاوت بوده اند.
شریعتی و جلایی پور نسبت به بی توجهی به مناسک و اعمال مذهبی و نمودها و سننی که به نام دین در ایران رواج دارد هشدار دادند و نتیجه پرداختن صرف روشنفکران دینی به مباحث کلامی-فلسفی را کاهش تاثیرگذاری این جریان در جامعه دانستند.
علاوه بر خود سمینار در ویژه نامه روزنامه اعتماد ملی هم جامعه شناسان دین، علیرضا شجاعی زند و حسین سراج زاده نیز کم و بیش به نکاتی مشابه گفته های جلایی پور و شریعتی اشاره کرده اند، یک ماه قبل وقتی شجاعی زند در نشست تابستانی انجمن اسلامی دانشگاه تهران در اردبیل در مورد "نقش روشنفکران دینی در عرفی شدن ایران" و تحولات عمیق نوع دینداری مردم ایران سخن می گفت فرصتی شد تا به طور مشخص نظرم را در مورد سودمندی و ارجعیت جامعه شناسی دین بر روشنفکری دینی با توجه به وضعیت فعلی دینداری در ایران با ایشان مطرح کنم، من فکر می کردم که گروه تخصصی جامعه شناسی دین در انجمن جامعه شناسی ایران میتواند زمینه مناسبی برای طرح جامعه شناسی دین در کنار روشنفکری دینی باشد و شناخت بهتری از جامعه ی دینی ایران بدست دهد، دکتر شجاعی زند با اهمیت جامعه شناسی دین در مقطع فعلی موافق بود ولی اهداف صرفا پژوهشی گروه تخصصی جامعه شناسی دین را کاملا متفاوت با اهداف اصلاحی روشنفکری دینی دانست.
هر چند نظرم در مورد اولویت جامعه شناسی دین شاید تا حدودی به خاطر تعلقی باشد که به رشته ام دارم ولی با توجه به شناخت نسبی ای که از دبیر سمینار و همکارانش که اکثرا دانشجویان جامعه شناسی اند دارم فکر می کنم آنها نیز نقش بیشتری برای جامعه شناسی دین قائل اند و چه بسا " دین و مدرنیته 3 " با محوریت جامعه شناسی دین برگزار شود، امیدوارم.
