در باب مکتب فرانکفورت

 اصحاب مکتب فرانکفورت معتقدند سرمایه داری مدرن توانسته است بر بسیاری از تضادها و بحران هایی که زمانی با آنها مواجه بود فائق آمده و قدرت و ثباتی جدید و بی سابقه به وجود آورد. (استریناتی، 1384: 91) مکتب فرانکفورت معتقد است طبقه کارگر تسکین یافته و سرمایه داری را پذیرفته است و امکان وقوع انقلاب کارگری در جامعه سرمایه داری وجود ندارد..(همان، 92)

در باب مارکسیسم غربی

لوکاچ و گرامشی از جمله مارکسیست های هگلی بودند که سعی داشتند تا نوعی کلیت یا به تعبیری رابطه دیالکتیکی را میان جنبه‌های ذهنی و عینی زندگی اجتماعی برقرار سازند (ریتزر، 1384 : 451) سوسیالیسم علمی رابطه‌ی بین فرهنگ و جامعه را بر اساس الگوی زیربنا / روبنا تئوریزه کرد، اما مارکسیسم غربی کوشیده است تا زیربنا / روبنا را به مثابه سویه‌های جزئی کلیتی متناقض تعبیر کند. به زعم لوکاچ اصل انقلابی نزد مارکس و هگل همان اصل دیالکتیک است یعنی مفهوم کلیت و وابستگی هریک از اجزا به کلیت منسجم تاریخ و اندیشه. (میلنر و براویت، 1385: 100)...

نسبت عبدالکریم سروش و ابراهیم تاتلیس

در نمایشگاه کتاب امسال به لطف یکی از دانشجویان ترکیه‌ای دانشگاه تهران گذارم به غرفه‌ی این کشور افتاد، غرفه‌ای که مرا متوجه هویت‌های درهم آمیخته‌ام کرد: ایرانی بودنم، ترک بودنم و مسلمان بودنم. (نام این سه را تنها به ترتیب حروف الفبا آورده ام و تقدم و اولویتی بین این سه مدنظر نیست)...

وقتی آموزش و پرورش می گزیند

اخیرا وزارت فخیمه‌ی آموزش و پرورش اعلام کرده در سراسر کشور چهل هزار نفر را استخدام خواهد کرد، این چهل هزار نفر در هشت ردیف شغلی به خدمت آموزش و پرورش درخواهند آمد: معلم ورزش، مشاور تحصیلی، آموزگار دوره ابتدایی، آموزگار توان بخشی استثنایی، معلمان فنی و حرفه ای، کارشناس آمار، کارشناس فناوری اطلاعات و کارشناس امور حقوقی. از میان این هشت ردیف شغلی در پنج ردیف فقط دارندگان مدرک تحصیلی و مرتبط به آن حوزه می توانند تقاضای استخدام در پست مربوطه را نمایند اما در سه ردیف شغلی یعنی مشاوره تحصیلی، آموزگار دوره ابتدایی و کارشناس حقوقی که در مجموع 13265 نفر یعنی 33درصد استخدامی ها را تشکیل می دهد، رشته هایی به عنوان رشته مرتبط ذکرشده که به هیچ وجه قابل قبول نیست ولی قابل درک است که چرا استخدام از میان دارنگان مدرک این رشته ها مرجح بر استخدام دارندگان مدرک دیگر رشته ها دانسته شده است...

در باب مارکسیسم ساختارگرا

مارکسیسم ساختارگرا از این حیث که معتقد است ساختارهایی زیربنایی کنش های انسان ها را تعیین می کنند همچنان به مارکسیسم وفادار است ولی از جهت میزان تاکیدش بر اثرگذاری ساختار اقتصادی از مارکسیسم ارتدکس فاصله می گیرد. به زعم آلتوسر سطوح سیاسی و ایدئولوژیک صرفا محصول سطح اقتصادی نیستند، بلکه در ارتباط با هم و در تاثیر متقابل هستند. این فقط سطح اقتصادی نیست که بر سایر سطوح اثر می گذارد بلکه سطوح سیاسی و ایدئولوژیک نیز قابلیت ساختی دارند.(کرایب، 1378: 201)...

ویرگول نویسی

ویرگول، نازنین رفیق شش ساله ام است، بسیاری از حرفایی را که مأمن نسیت ویرگول پناه است، اولین بار در سال 83 در دوران مدرسه به عنوان نشریه دانش آموزی ام تجسد یافت و وقتی در همان شماره نخست به محاق توقیف رفت، نام نشریه دانشجویی ام را جز ویرگول گذاردم تا برای دومین بار خزانش را نبینم، دنبال سرایی ماندگارتر برای ویرگول بودم...

چرا «فتنه»؟

از جمله نکات تامل برانگیز حوادث پس از انتخابات رواج مفهومی است با عنوان «فتنه». در علوم سیاسی و جامعه شناسی مفاهیم تعریف شده و مورد اجماعی بین اندیشمندان وجود دارد و هرکس که بخواهد سخنی در باب موضوعات این علوم بزند باید با استفاده از این مفاهیم و اصطلاحات سخن بگوید، برای وضعیت پس از انتخابات و حوادثی که در حال وقوع است در میان مفاهیم علوم سیاسی و جامعه شناسی اصطلاحات تعریف شده بسیاری وجود دارد نظیر: جنبش، شورش، اعتراض، انقلاب، کودتا، قیام و غیره . هر یک از این لغات اشاره به وضعیت و ویژگی های خاصی دارند که می توانند سوالی را به ذهن متبادر کنند که حوادث پس از انتخابات کدامیک از اینها هستند؟ هر یک از این مفاهیم تخصصی اشاره به ساختار خاصی دارند و نمی توان همه ی آنها را به یک معنا به کار برد.

حکایت یک پایان نیافته نامه

ایده اولیه پایان نامه مقطع کارشناسی ام در خلال پرسه زنی هایم در خیابان های بابلسر شکل گرفت، نخست کنجکاو دیوار نوشته هایی شدم که دیوارهای سفید بابلسر را تبدیل به رسانه کرده بودند، شیفته رمزگشایی و خوانش پیام های این رسانه ها شده بودم، حاصل این دغدغه فکری نوشتن طرح تحقیقی با موضوع دیوارنوشته های غیررسمی بابلسر بر مبنای نظریه بینامتنیت باختین به عنوان تکلیف درسی برای روش تحقیق نظری در ترم چهارم شد...

علوم انسانی ملحد

بسیاری از دانشجویان و دانشگاهیان در شرایط کنونی پناهی جز کتاب و خواندن نیافته اند تا شاید جریان نگران کننده فعلی را نبینند ولی وقتی همین کتاب ها متهم ردیف اول باشند به کجا باید پناه برد؟

هابرماس و استعمار زیست جهان ما

در ویرگول قصد سیاسی نوشتن نداشتم و ندارم ولی وقتی سیاست به تمام زندگی امان رخنه میکند ناچار به واکنش هستیم. قضیه کیفرخواست دادستان دادگاه اخیر علیه اصلاح طلبان هم ازین دست است که حتی هابرماس هم مورد عنایت قرار میگیرد. هابرماسی که در دنیا با جامعه شناسی و فلسفه شناخته میشود و اتفاقا از خوشبینان به دین است در نزد برخی مهره ای برای اجرای سکولاریزاسیون در ایران است:  

بولوتوث های صداسیمایی و جامعه بی اخلاق ما

بولوتوث هایی که با عنوان «سوتی های مصاحبه صداوسیما بامردم حومه تهران» پخش شده بازهم لایه هایی پنهان از جامعه مارا آشکار ساخت، بولوتوث هایی که تاپیش ازین بی اخلاقی جامعه و تجاوز به خصوصی ترین حریم های شهروندان را عیان میکرد اینبار:

نظریه دولت رانتییر در کشورهای جهان سوم

نظریه دولت رانتی برای نخستین بار در دهه 1970 توسط دکتر حسین مهدی مطرح شد، وی دولتی را رانتی می نامد که بیش از 42 درصد منابع درآمدی اش از طریق صدور مواد خام معدنی و زیرزمینی تامین می شود. اوج گیری ناگهانی قیمت نفت در سال های آغازین دهه 1350 باعث شده بود تا محمد رضا پهلوی پادشاه ایران اعتماد به نفس بی سابقه ای پیدا کند، به دنبال افزایش بهای نفت رفتار و افکار شاه نیز تغییر کرد، پادشاه افکار بلند پروازانه ای را در سر می پروراند و قصد داشت تا هرچه سریعتر ایران را به دروازه های تمدن برساند...

آنچه که در دانشگاه مازندران می گذرد

صبح روز پنجشنه 28 آذر 1387 دانشجویان خوابگاه رضایی دانشگاه مازندران درحالی با بدن های بی جان شیوا دلفانی و و ثریا رئیسی دانشجویان رشته های مدیریت صنعتی و شیمی مواجه شدند که بارها نسبت به وضعیت اسفناک خوابگاه های خود اعتراض و شکایت کرده بودند، سال گذشته نیز یکی از دانشجویان همین خوابگاه به علت نقص آبگرمکن و نشت گاز در حمام تا آستانه مرگ رفته بود و تنها بخت یارش بود که نجات یافت، متاسفانه مدیریت دانشگاه این زنگ خطر را جدی نگرفت،  تیرماه سال تحصیلی گذشته نیز حدود 200نفر از دانشجویان دختر خوابگاهی در سازمان مرکزی دانشگاه تحصن کردند تا شاید رئیس و یا حداقل معاون دانشجویی درجمع آنها حضور یابد و شنوای مشکلات و مسائل صنفی آنها در خوابگاه هایشان باشند اما تنها حراست دانشگاه با دوربین های فیلمبرداری به استقبال آنها رفت و دختران متحصن را تهدید به محرومیت از حضور در جلسه امتحان و احضار به کمیته انضباطی کرد. آنروز هیچیک از مدیران و معاونان دانشگاه اعتنایی به اعتراض صدها دختر دانشجو نکردند ولی یک ماه بعد وقتی دانشگاه اتوبوسی برای استفاده های تشریفاتی خرید، علیزاده رئیس و علویان معاون دانشجویی-فرهنگی دانشگاه به استقبال ازآن اتوبوس شتافتند و حتی برای آن گوسفند هم قربانی کردند و با آن عکس یادگاری گرفتند، تا ثابت کنند که نزد آنها ارزش یک اتوبوس بیشتر از ارزش صدها دانشجوست.

محقق زن آمریکایی در حوزه علمیه قم

فرامرز رفیع پور در کتاب «تکنیک های خاص تحقیق در علوم اجتماعی»، صفحه 86 مینویسد:

« برخی از محققان به منظور تحقیق درمورد حوزه های علمیه قم و مشهد از شیوه مشاهده مشارکتی استفاده کرده اند. اینان عموما دین اسلام و مذهب شیعه می آوردند، در آن صورت حوزویان در سطوح بالا و پایین خوشحال میشدند که یک مسیحی غربی به دین اسلام مشرف شده است ولذا تمام امکانات را در اختیار آنها قرار میدادند و تمام درها گشوده و خط های قرمز برداشته می شد، حتی درمورد ازدواج. آقای دونالد دونالدسن در کتابش چگونگی و نتایج مطالعاتش را نوشته است (Donaldson, 1933). آقای دکتر علی ربانی در زمانی که در ایتالیا بودند(8/1379) بعد از ملاقات با سفیر جدید ایران در واتیکان یک خبر از سفیر قبلی به دست می آورند که این خبر بعدا نیز در قم تایید میشود. ایشان گزارش دادند که در زمانی که یکی از روحانیون معتبرما در واتیکان سفیر بودند یک خانم آمریکایی به ایشان مراجعه و تشریح میکند که وی(خانم آمریکایی) در حوزه علمیه قم یک تحقیق انجام داده است و حالا به برخی اطلاعات جزئی تکمیلی نیاز دارد که دیگر به آن دسترسی ندارد و لذا از سفیر ایران در واتیکان تقاضای کمک میکرد که برخی از اطلاعات جزئی نظیر اسم چند خیابان را به او بدهد. سفیر ایران نیز باتعجب می پرسد که شما این تحقیق را چگونه انجام داده اید و این اطلاعات را از کجا آورده اید و آن خانم درپاسخ می گوید که وی به عنوان یک طلبه درقم تحصیل کرده است، سفیر میپرسد شما چطور به عنوان یک زن در مدرسه ای در قم تحصیل کرده اید، خانم آمریکایی میگوید که تغییر قیافه داده و خود را به شکل مردان درآورده بوده است ».

انقلابیون قودورموش و آلکسی دوتوکویل

دریکی از سفرهایم از دانشگاه به خانه سوار اتوبوسی شدم که راننده کرایه ای بیش از نرخ معمول طلب کرد، اعتراض کردم که چرا زیاد میگیرد، پاسخ داد که تایک ماه پیش لاستیک را 60 هزار تومان میخریده و حالا شده 100 هزار تومان و بالاخره باید جبران کند. جواب دادم منم کتاب دویست صفحه ای را میخریدم دوهزارتومان  ولی حالا میخرم چهار هزارتومان، فرقی نمیکند کالای موردنیاز هردوی ما گران شده و من هم شرایط مشابه تو را دارم، چرا انتقام گرانی لاستیک را ازمن میگیری؟! مگرمن لاستیک را گران کرده ام، من هم یکی مثل تو. راننده نگاهی به دوروبرش انداخت و سرش را به گوشم نزدیک کرد و آهسته گفت: « میدونی مشکل هردو ما از کجاست؟ شاه توی مدارس پسته و موز به دانش آموزا میداد بعد همین دانش آموزای پسته و موز خورده قودوردولار و انقلاب کردن!!!» [ هرچه فکرکردم معادل مناسبی برای فعل ترکی قودورماخ نیافتم، قودوردولار یعنی ازجا دررفتن، دیوانه وارشدن، مثل اینکه کسی x ترکونده باشه!، بهم پریدن، سرخوشی غیرعادی، تخلیه انرژی هیجانی پس از خوردن].

از نحوه بیان و استدلال راننده به شدت خنده ام گرفت ولی مرد که کاملا جدی بنظر میرسید نگاه غضبناکی به من انداخت و از خیر گرفتن پول بیشتر گذشت و رفت سراغ مسافران دیگر. طبق عادت همیشگی ام که در اتوبوس بانگاه به مناظر به شدت غرق فکر و خیال میشوم فرصت مناسبی شد تا خوب درباره استدلال راننده فکرکنم پس از مدتی به هوش و ذکاوت مرد در دلم احسنت گفتم چراکه نه تنها یکی از نظریات علمی علوم سیاسی و جامعه شناسی انقلاب را بخوبی بومی سازی کرده است! بلکه علاوه برآن یک کار پژوهشی مهم تطبیقی-تاریخی را بدون صرف ذره ای هزینه ی تحقیقاتی انجام داده بود!

جمله آن راننده بیانی عامیانه از نظریه آلکسی دوتوکویل بود ...