نوید جامعه شناسی دین

این یادداشت در شماره ۳۱ کتاب ماه علوم اجتماعی منتشر شد.

مشخصات کتاب: جامعه‌شناسی دین؛ درباره‌ی موضوع. علیرضا شجاعی‌زند. نشرنی. 1388

در میان حوزه‌های جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی دین به جهت اهمیتی که دین همواره برای انسان‌ها داشته جزو حوزه‌هایی است که آثار بسیاری پیرامون آن منتشر شده است، در ایران نیز با وجود آنکه کمتر از یک قرن از تاسیس جامعه‌شناسی می‌گذرد و در بسیاری از حوزه‌های مطالعاتی آن هنوز ادبیات نظری و تاریخی کافی شکل نگرفته است، اما در حوزه‌ی جامعه‌شناسی دین و به طور کل اندیشیدن اجتماعی پیرامون دین ترجمه‌های قابل اعتنایی منتشر شده است، این آثار غنی هم شامل ترجمه‌هایی از کتاب‌های جامعه‌شناسان کلاسیک چون وبر، دورکیم و زیمل می‌شود و هم جامعه‌شناسان متاخری چون همیلتون، واخ، ویلم و زاکرمن که کتاب‌های آنها درباره‌ی جامعه‌شناسی دین توسط مترجمان مختلف ایرانی ترجمه شده است...

دین و سبک زندگی

این یادداشت در شماره ۳۱ کتاب ماه علوم اجتماعی منتشر شد.

مشخصات کتاب:

 دین و سبک زندگی:مطالعه موردی شرکت کنندگان در جلسات مذهبی، محمد سعید مهدوی کنی، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، چاپ دوم 1387

 نویسنده در این کتاب که برآمده از رساله دکترایش است از منظری فرهنگی و ارتباطی به نقش دین در تحولات فرهنگی – اجتماعی ایران معاصر پرداخته است و در واقع چگونگی تعامل دین با فرهنگ و جامعه را بررسی می کند. نگاه نویسنده  به رابطه ی دین با تحولات فرهنگی – اجتماعی در این اثر نگاهی ایجابی است. کتاب به این سوال می پردازد که چگونه دین در شرایط گذار یک جامعه ی سنتی به جامعه نوین بازتولید می شود؟ و با وجود تغییر شیوه ها، قالب ها و ابزار زندگی از یکسو و تحول در روابط ، نهادها و ساخت های اجتماعی از سوی دیگر چگونه هویت دینی افراد شکل می گیرد و ای بسا در طول زندگی اشان تا حدودی ثابت می ماند؟

 

ایران پس از انقلاب

این یادداشت در شماره ۲۹ کتاب ماه علوم اجتماعی منتشر شد.

مشخصات کتاب:

ایران پس از انقلاب، ویراسته‌ی هوشنگ امیراحمدی و منوچهر پروین، ترجمه‌ی علی مرشدی‌زاد، مرکز بازشناسی اسلام و ایران(انتشارات باز)، چاپ دوم 1385، 271 صفحه

روانکاوی لذت بستنی

سردبیر فخیمه‌ی جریده‌ی آوای اردبیل خواست تا مطلبی برای ویژه‌نامه بستنی آوا بنویسم، باوجودی که می‌دانستم چاپ چنین یادداشتی در نشریه‌ای محلی امکان‌پذیر نیست و در نهایت فقط در ویرگول منتشر خواهد شد ولی نوشتم. پیشاپیش از تمام خوانندگانی که پس از خواندن این یادداشت شرم خواهند کرد پوزش میطلبم.

فهم علم اجتماعی

این یادداشت در شماره ۲۹ کتاب ماه علوم اجتماعی منتشر شد.

مشخصات کتاب:

فهم علم اجتماعی،  راجر تریگ،  ترجمه ی شهناز مسمی پرست،  نشر نی

آثار راجر تریگ استاد فلسفه دانشگاه وارویک انگلستان حول نقش عقل در رویایی با واقعیت، خواه در علم، علم اجتماعی و خواه در دین متمرکز شده است. وی با نسبی گرایی در حوزه های گوناگون به مخالفت برخاسته است و به سرشت آدمی اعتقاد دارد، تریگ به فلسفه ی اخلاق نیز توجه دارد، غیر از کتاب حاضر کتاب دیدگاه هایی درباره ی سرشت آدمی نیز از وی به فارسی ترجمه شده است...

کتابی برای داوطلبان کنکور کارشناسی‌ارشد مطالعات‌فرهنگی

متن زیر پیشگفتار کتابی هست که با عنوان «شرح درس و بانک سوالات کنکور کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی» نوشته ام.

در باب اندیشه‌ی هابرماس

دیدگاه هابرماس درباره پیشرفت جامعه سرمایه‌داری خوشبینانه‌تر از پیشینیانش بود. هدف هابرماس آن بود که ایمان اتوپیایی مدرن به قدرت سودمند خرد را از نو زنده کند. هابرماس می‌خواست به هدف اولیه مکتب فرانکفورت بازگردد یعنی تلفیق فلسفه و علم تجربی برای نقد اخلاقی و تغییر اجتماعی. به زعم هابرماس امید به تغییر رو به پیشرفت در دنیای غرب پس از جنگ، وحدت دوباره نظریه و عمل را ممکن ساخته است. (سیدمن، 1388: 165) (پیوزی، 1384: 45)

در باب مکتب فرانکفورت

 اصحاب مکتب فرانکفورت معتقدند سرمایه داری مدرن توانسته است بر بسیاری از تضادها و بحران هایی که زمانی با آنها مواجه بود فائق آمده و قدرت و ثباتی جدید و بی سابقه به وجود آورد. (استریناتی، 1384: 91) مکتب فرانکفورت معتقد است طبقه کارگر تسکین یافته و سرمایه داری را پذیرفته است و امکان وقوع انقلاب کارگری در جامعه سرمایه داری وجود ندارد..(همان، 92)

در باب مارکسیسم غربی

لوکاچ و گرامشی از جمله مارکسیست های هگلی بودند که سعی داشتند تا نوعی کلیت یا به تعبیری رابطه دیالکتیکی را میان جنبه‌های ذهنی و عینی زندگی اجتماعی برقرار سازند (ریتزر، 1384 : 451) سوسیالیسم علمی رابطه‌ی بین فرهنگ و جامعه را بر اساس الگوی زیربنا / روبنا تئوریزه کرد، اما مارکسیسم غربی کوشیده است تا زیربنا / روبنا را به مثابه سویه‌های جزئی کلیتی متناقض تعبیر کند. به زعم لوکاچ اصل انقلابی نزد مارکس و هگل همان اصل دیالکتیک است یعنی مفهوم کلیت و وابستگی هریک از اجزا به کلیت منسجم تاریخ و اندیشه. (میلنر و براویت، 1385: 100)...

نسبت عبدالکریم سروش و ابراهیم تاتلیس

در نمایشگاه کتاب امسال به لطف یکی از دانشجویان ترکیه‌ای دانشگاه تهران گذارم به غرفه‌ی این کشور افتاد، غرفه‌ای که مرا متوجه هویت‌های درهم آمیخته‌ام کرد: ایرانی بودنم، ترک بودنم و مسلمان بودنم. (نام این سه را تنها به ترتیب حروف الفبا آورده ام و تقدم و اولویتی بین این سه مدنظر نیست)...

وقتی آموزش و پرورش می گزیند

اخیرا وزارت فخیمه‌ی آموزش و پرورش اعلام کرده در سراسر کشور چهل هزار نفر را استخدام خواهد کرد، این چهل هزار نفر در هشت ردیف شغلی به خدمت آموزش و پرورش درخواهند آمد: معلم ورزش، مشاور تحصیلی، آموزگار دوره ابتدایی، آموزگار توان بخشی استثنایی، معلمان فنی و حرفه ای، کارشناس آمار، کارشناس فناوری اطلاعات و کارشناس امور حقوقی. از میان این هشت ردیف شغلی در پنج ردیف فقط دارندگان مدرک تحصیلی و مرتبط به آن حوزه می توانند تقاضای استخدام در پست مربوطه را نمایند اما در سه ردیف شغلی یعنی مشاوره تحصیلی، آموزگار دوره ابتدایی و کارشناس حقوقی که در مجموع 13265 نفر یعنی 33درصد استخدامی ها را تشکیل می دهد، رشته هایی به عنوان رشته مرتبط ذکرشده که به هیچ وجه قابل قبول نیست ولی قابل درک است که چرا استخدام از میان دارنگان مدرک این رشته ها مرجح بر استخدام دارندگان مدرک دیگر رشته ها دانسته شده است...

در باب مارکسیسم ساختارگرا

مارکسیسم ساختارگرا از این حیث که معتقد است ساختارهایی زیربنایی کنش های انسان ها را تعیین می کنند همچنان به مارکسیسم وفادار است ولی از جهت میزان تاکیدش بر اثرگذاری ساختار اقتصادی از مارکسیسم ارتدکس فاصله می گیرد. به زعم آلتوسر سطوح سیاسی و ایدئولوژیک صرفا محصول سطح اقتصادی نیستند، بلکه در ارتباط با هم و در تاثیر متقابل هستند. این فقط سطح اقتصادی نیست که بر سایر سطوح اثر می گذارد بلکه سطوح سیاسی و ایدئولوژیک نیز قابلیت ساختی دارند.(کرایب، 1378: 201)...

ویرگول نویسی

ویرگول، نازنین رفیق شش ساله ام است، بسیاری از حرفایی را که مأمن نسیت ویرگول پناه است، اولین بار در سال 83 در دوران مدرسه به عنوان نشریه دانش آموزی ام تجسد یافت و وقتی در همان شماره نخست به محاق توقیف رفت، نام نشریه دانشجویی ام را جز ویرگول گذاردم تا برای دومین بار خزانش را نبینم، دنبال سرایی ماندگارتر برای ویرگول بودم...

چرا «فتنه»؟

از جمله نکات تامل برانگیز حوادث پس از انتخابات رواج مفهومی است با عنوان «فتنه». در علوم سیاسی و جامعه شناسی مفاهیم تعریف شده و مورد اجماعی بین اندیشمندان وجود دارد و هرکس که بخواهد سخنی در باب موضوعات این علوم بزند باید با استفاده از این مفاهیم و اصطلاحات سخن بگوید، برای وضعیت پس از انتخابات و حوادثی که در حال وقوع است در میان مفاهیم علوم سیاسی و جامعه شناسی اصطلاحات تعریف شده بسیاری وجود دارد نظیر: جنبش، شورش، اعتراض، انقلاب، کودتا، قیام و غیره . هر یک از این لغات اشاره به وضعیت و ویژگی های خاصی دارند که می توانند سوالی را به ذهن متبادر کنند که حوادث پس از انتخابات کدامیک از اینها هستند؟ هر یک از این مفاهیم تخصصی اشاره به ساختار خاصی دارند و نمی توان همه ی آنها را به یک معنا به کار برد.

حکایت یک پایان نیافته نامه

ایده اولیه پایان نامه مقطع کارشناسی ام در خلال پرسه زنی هایم در خیابان های بابلسر شکل گرفت، نخست کنجکاو دیوار نوشته هایی شدم که دیوارهای سفید بابلسر را تبدیل به رسانه کرده بودند، شیفته رمزگشایی و خوانش پیام های این رسانه ها شده بودم، حاصل این دغدغه فکری نوشتن طرح تحقیقی با موضوع دیوارنوشته های غیررسمی بابلسر بر مبنای نظریه بینامتنیت باختین به عنوان تکلیف درسی برای روش تحقیق نظری در ترم چهارم شد...